Phá "đại án" tại Công ty Việt Á: Thành công nhờ chung sức, đồng lòng

Thực hiện nhiệm vụ tại "vùng đỏ"

Vào tháng 9/2021 – khi dịch COVID-19 đang ở thời kỳ cao điểm, diễn biến phức tạp trên cả nước nên nhu cầu sử dụng kit xét nghiệm tăng cao. Qua công tác nắm tình hình, CBCS Cục Cảnh sát kinh tế phát hiện giá thành kit test xét nghiệm COVID-19 trong nước sản xuất cao bất thường so với giá của nước ngoài nên đã tập trung xác minh.a

Theo đó, cơ quan điều tra đã xác định giá kit xét nghiệm PCR ở nước ngoài chỉ có giá từ 250.000 đồng - 500.000 đồng/bộ nhưng ở trong nước có giá cao gấp đôi, thậm chí gấp 3 lần, lên tới 750.000 - 800.000 đồng/bộ.

Xác minh về hoạt động nhập khẩu nguyên liệu sản xuất kit test và tình hình mua bán, các gói thầu cung ứng kit test trên thị trường, Cục Cảnh sát Kinh tế đã phát hiện Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á (Công ty Việt Á) nhập khẩu rất nhiều nguyên liệu và ký kết các hợp đồng mua bán, cung cấp vật tư y tế, kit test cho các Sở Y tế, bệnh viện, CDC các tỉnh, thành với giá cao hơn thực tế nhiều lần, có dấu hiệu thông đồng nâng giá để trục lợi.

Theo thông báo của Bộ Y tế thì giá xét nghiệm PCR tối thiểu là 734.000 đồng/cá nhân/xét nghiệm. Thời điểm này, kit test của Công ty Việt Á đã được Bộ Y tế cấp phép được hơn 1 năm (từ 4/3/2020) và cho đăng ký lưu hành cho sản phẩm (đây là kết quả nghiên cứu nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp Quốc gia do Học viện Quân y và Công ty Việt Á thực hiện; được Hội đồng Khoa học và Công nghệ cấp Quốc gia do Bộ Khoa học & Công nghệ thành lập thông qua).

Nhờ được sự ưu ái vượt bậc của Bộ Y tế, Bộ Khoa học & Công nghệ nên kit test do Công ty Việt Á cung cấp đã chiếm hơn 70% thị phần phục vụ xét nghiệm trên cả nước. Tại CDC, Sở Y tế các tỉnh thì việc số lượng kit test Việt Á lên đến 80%, thậm chí hơn 90% số lượng cần sử dụng. Mức giá cao bất thường trên đã ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí của nhân dân và kinh phí phòng, chống dịch tại các đơn vị, địa phương, doanh nghiệp.

Đặc biệt, qua biện pháp trinh sát đã thu được tài liệu về định mức nguyên liệu xây dựng giá thành sản phẩm cho thấy có nhiều dấu hiệu các đối tượng thông đồng nâng giá để trục lợi, thiệt hại nghiêm trọng đến kinh phí chống dịch của Nhà nước. Chính vì vậy, mặc dù dịch đang diễn biến hết sức phức tạp, việc thu thập tài liệu, chứng cứ gặp nhiều khó khăn, nhưng CBCS Cục Cảnh sát kinh tế vẫn quyết tâm điều tra, làm rõ để xử lý nghiêm các đối tượng phạm tội trước pháp luật.

Ngay từ những ngày đầu tiếp nhận các nguồn tin liên quan đến vi phạm của Công ty Việt Á và các đối tượng liên quan, xác định đây là vụ việc đặc biệt nghiêm trọng cần phải có sự chỉ đạo kịp thời của các cấp lãnh đạo nên Thiếu tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an (lúc đó là Cục trưởng Cục Cảnh sát kinh tế) đã xin ý kiến chỉ đạo của đồng chí Bộ trưởng Tô Lâm và Thứ trưởng Nguyễn Duy Ngọc, Thủ trưởng Cơ quan CSĐT cho xác lập chuyên án để đấu tranh.

Ngày 5/12/2021, Trung tướng Nguyễn Duy Ngọc, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ký quyết thành lập Ban Chuyên án do Thiếu tướng Nguyễn Văn Long làm Trưởng ban; Thiếu tướng Nguyễn Văn Thành và Đại tá Vũ Như Hà, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát kinh tế làm Phó Trưởng ban thường trực. Do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, các địa phương kiểm soát chặt chẽ việc đi lại, hàng quán, nhà nghỉ nên việc đi lại, ăn ở, thu thập tài liệu chứng cứ của các trinh sát gặp nhiều khó khăn.

Có những lúc trinh sát thực hiện nhiệm vụ tại “vùng đỏ”, không có quán ăn nào được phép mở, cũng không có nhà nghỉ nào hoạt động nên phải nhịn đói, ngủ nhờ lều chống dịch để làm nhiệm vụ. Từ đó, các trinh sát đã xác định chính xác thủ đoạn mà các đối tượng trong Công ty Việt Á câu kết với nhiều lãnh đạo ngành Y tế để nâng khống giá trị sản phẩm nhằm trục lợi.

Thời gian đầu, việc nghiên cứu thông tin, tài liệu liên quan đến Công ty Việt Á, các kit xét nghiệm, hoá chất… của các trinh sát gặp nhiều khó khăn, hạn chế vì đây là lĩnh vực chuyên môn đặc thù. Do đó, hằng ngày các trinh sát phải tự học hỏi, tìm tòi, nghiên cứu thông tin, tài liệu, phương thức hoạt động, nhớ tên từng hoá chất, kit xét nghiệm. Trong khi đó, tại Công ty Việt Á, tất cả các loại hoá chất, công thức pha chế đều được các đối tượng mã hoá nên công tác phân tích gặp nhiều khó khăn.

Để giải mã các thông tin, tài liệu được mã hoá, các trinh sát đã phải tìm gặp các chuyên gia, nhà khoa học của Đại học Y, Đại học Bách khoa, Viện nghiên cứu vaccine… để nghe phân tích dữ liệu; kết hợp với việc sàng lọc toàn bộ thông tin về hoá chất nhập khẩu trên thị trường hiện nay để phục vụ sản xuất kit xét nghiệm, liên kết với những chất mà các đối tượng mã hoá để giải mã các thông tin, dữ liệu làm căn cứ, tài liệu để tổ chức trinh sát, đấu tranh. Chính vì vậy, các trinh sát thường nói đùa nhau, sau khi phá xong vụ án, ai cũng sẽ trở thành kỹ sư, chuyên gia bất đắc dĩ.

Giải mã bí mật các lệnh “nhờ mua hàng”

Cùng với việc nghiên cứu hoá chất, cơ quan điều tra đã tập trung nghiên cứu về Công ty Việt Á; xác định Công ty Việt Á do Phan Quốc Việt, Hồ Thị Thanh Thủy (vợ Phan Quốc Việt) và Đồng Sỹ Huy thành lập ngày 28/2/2007 tại TP Hồ Chí Minh; vốn điều lệ 200 tỷ đồng. Phan Quốc Việt làm Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc, người đại diện pháp luật.

Ngoài Công ty Việt Á, Phan Quốc Việt còn đứng ra thành lập, điều hành gần 40 công ty khác (như Công ty cổ phần Y tế Việt Á; Công ty cổ phần Đầu tư Việt Á Y Dược 99; Công ty TNHH Khoa học Việt Á; Công ty TNHH Khoa học An Việt; Công ty cổ phần Thiết bị y tế và Dược phẩm Thừa Thiên - Huế; cửa hàng Âu Lạc…).

Để phục vụ sản xuất, cung ứng kit test COVID, Phan Quốc Việt đã chỉ đạo các đối tượng liên quan sử dụng các công ty thuộc hệ thống Công ty Việt Á ký hợp đồng, xuất hóa đơn mua bán lòng vòng với nhau nhằm tạo dòng tiền ảo, nâng khống giá trị hàng hóa, nguyên vật liệu, vật tư y tế đầu vào phục vụ sản xuất kit test COVID trước khi bán vào các cơ sở y tế công (CDC, bệnh viện công các tỉnh, thành phố).

Sau quá trình “bắt tay” với các “nhà khoa học” của Học viện Quân y; Bộ Khoa học & Công nghệ để “nghiên cứu” sản phẩm kit test made in Viet Nam; được Hội đồng Khoa học và Công nghệ cấp Quốc gia thông qua, Phan Quốc Việt bắt đầu “hành trình” làm mọi cách để đưa sản phẩm này vào các cơ sở y tế công.

Theo đó, Phan Quốc Việt đã móc nối, thông đồng với các đối tượng trong cơ sở y tế lợi dụng mặt hàng này để tổ chức theo hình thức “chỉ định thầu rút gọn” và sẽ chi tiền chiết khấu ngoài hợp đồng theo tỷ lệ từ 20 - 30% giá trị gói thầu, cá biệt có trường hợp lên đến 40%.

Quá trình đấu thầu, Phan Quốc Việt và đồng bọn sử dụng pháp nhân các công ty trong cùng hệ thống làm “quân xanh” lập báo giá cung cấp cao hơn giá chào hàng của Công ty Việt Á để Công ty Việt Á đủ điều kiện được chỉ định thầu. Chính vì vậy, doanh thu bán hàng kit test COVID của Công ty Việt Á từ tháng 3/2020 đến tháng 10/2021 là gần 4.000 tỷ đồng, số tiền chiết khấu lên đến hàng nghìn tỷ đồng cho các đơn vị y tế trên 62 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Mặc dù xác định các đối tượng nâng khống giá trị nguyên liệu để nâng giá thành sản xuất kit test COVID nhưng để chứng minh hành vi phạm tội này rất khó khăn. Qua tài liệu thu thập được, cơ quan Công an xác định, Công ty Việt Á lập đồng thời 2 hệ thống sổ sách kế toán, trong đó, 1 hệ thống công khai để báo cáo thuế, 1 hệ thống bí mật để theo dõi nội bộ nhằm tránh bị phát hiện.

Để tránh bị phát hiện việc chi hoa hồng cho các “đối tác”, Phan Quốc Việt đã chỉ đạo đồng bọn chuyển tiền chiết khấu qua tài khoản phụ của Công ty Việt Á; sau đó tiếp tục chuyển vào tài khoản cá nhân của Hồ Thị Thanh Thảo (em vợ Phan Quốc Việt) để chuyển cho các nhân viên phụ trách vùng của Công ty Việt Á. Nhân viên phụ trách vùng có trách nhiệm rút tiền mặt rồi đưa cho các cá nhân trong cơ sở y tế công.

Trường hợp chuyển khoản từ tài khoản của em vợ Việt đến số tài khoản theo chỉ định của các cá nhân trong cơ sở y tế công đều ghi nội dung dưới dạng “thanh toán tiền mua hàng”, “nhờ thanh toán tiền mua hàng”. Sau nhiều tháng dày công thu thập tài liệu, chứng cứ, cơ quan điều tra đã phát hiện được khoản 5 tỷ đồng có dấu hiệu nghi vấn từ cửa hàng Âu Lạc (hệ thống thuộc Việt Á) đến số tài khoản của Nguyễn Thị Hiển với nội dung “nhờ thanh toán giúp tiền mua hàng”.

Nguyễn Thị Hiển là chủ cửa hàng vàng bạc ở TP Hải Dương, có quan hệ thông gia với Phạm Duy Tuyến, Giám đốc CDC Hải Dương (em vợ Tuyến lấy con của bà Hiển). Cũng chính từ khoản tiền bất minh này, cơ quan điều tra đã xác định “điểm đột phá” trong chuyên án và tập trung xác minh, làm rõ. Từ đó, Ban Chuyên án xác định ngoài 5 tỷ chuyển qua bà Hiển, Giám đốc Trung tâm CDC Hải Dương còn “ăn” 25 tỷ hoa hồng khác trong các gói thầu mua kit test COVID trị giá hơn 150 tỷ đồng tại Trung tâm CDC Hải Dương.

Sau khi tính toán kỹ lưỡng, ngày 10/12/2021, dưới sự chỉ đạo sát sao của Thứ trưởng Nguyễn Duy Ngọc, CBCS Cục Cảnh sát kinh tế chủ trì phối hợp với các đơn vị nghiệp vụ của Bộ Công an huy động gần 400 cán bộ, chiến sĩ đồng loạt triển khai khám xét 19 địa điểm, triệu tập trên 30 đối tượng tại Hà Nội, Hải Dương, Thừa Thiên - Huế, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Long An, Cần Thơ… về các tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”, “Đưa hối lộ”, “Nhận hối lộ”, “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.

Ngay sau khi Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố vụ án và các bị can liên quan, ngày 22/12/2021, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan, các địa phương liên quan đẩy nhanh tiến độ điều tra, xác minh, mở rộng vụ án, thu hồi tài sản bị chiếm đoạt và thất thoát, sớm đưa các đối tượng ra xét xử. Ngày 30/12/2021, Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã thống nhất đưa vụ án xảy ra tại Công ty Việt Á vào diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo.

Tại kỳ họp bất thường lần thứ nhất, Quốc hội khoá XV, Chính phủ đã thống nhất Quốc hội bổ sung báo cáo tình hình sử dụng ngân sách trong việc mua sắm trang thiết bị vật tư y tế phòng, chống dịch, trong đó có Công ty Việt Á. Tại kỳ họp Quốc hội thứ 3 và các phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc xử lý nghiêm các đối tượng trong vụ án vẫn là vấn đề đặc biệt quan tâm của các đại biểu và dư luận.

Đến nay, đã có hơn 60 bị can bị cơ quan CSĐT Bộ Công an và Công an các địa phương khởi tố trong vụ án liên quan đến kit test Việt Á. Trong đó, hai bị can từng giữ chức vụ cao nhất là cựu Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long và cựu Bộ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ Chu Ngọc Anh. Cả hai bị xác định suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; có các vi phạm gây hậu quả rất nghiêm trọng, làm thất thoát, lãng phí lớn ngân sách Nhà nước.

Cũng tại hai bộ trên, nhiều bị can từng là lãnh đạo cấp cao đã bị khởi tố gồm: cựu Thứ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ Phạm Công Tạc; Trịnh Thanh Hùng, cựu Vụ phó Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế kỹ thuật, Bộ Khoa học và Công nghệ; Nguyễn Minh Tuấn, cựu Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế, Bộ Y tế; Nguyễn Nam Liên, cựu Vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính, Bộ Y tế…; nhiều giám đốc CDC các địa phương, cán bộ các cơ sở y tế tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước cũng đã bị khởi tố. Cơ quan CSĐT Bộ Công an và Công an các tỉnh, thành phố đang điều tra mở rộng, bắt giữ, xử lý các đối tượng liên quan.